MASAK’tan Kayıt Dışı İşlemler ile İlgili Yeni Hamle: Sıra No: 30 Tebliğ Taslağı

Mali Eylem Görev Gücü (“FATF”) standartlarına uyumunun güçlendirilmesi için suç gelirlerinin tespit edilmesi, yurt dışına kaçırılması ve aklanmasının önlenmesi ile kayıt dışı ekonomiyle mücadele amacıyla EFT, havale ve nakit işlemlerinin izlenmesine yönelik olarak Mali Suçları Araştırma Kurulu (“MASAK”) tarafından 30 sıra numaralı Genel Tebliğ Taslağı (“Tebliğ Taslağı”) hazırlanmıştır. Tebliğ Taslağı, 18/08/2025 tarihine kadar ilgili görüş ve önerilere açılmıştır. Genel Tebliğ Taslağı, yalnızca bir düzenleme değil, aynı zamanda operasyonel uyum kapasitesinin dönüşümünü başlatan stratejik bir belge niteliğindedir.

Tebliğ Taslağı elektronik transferler ve nakit işlemlerde yükümlü finansal kuruluşlar nezdinde işlem yapan müşteriler veya müşteriler adına hareket etmekle yetkili kişilerin, taslakta belirlenen işlem limitleri kapsamında para transferi ya da nakit işlemler yapmaları esnasında, işlemin mahiyeti hakkında beyanda bulunmalarını öngören, işlemlerin mahiyetinin kayıt altına alınmasını ve suç gelirlerinin aklanması riskleri açısından incelenmesi ve sorgulanmasını sağlayan, FATF ilke ve rehberlerini dikkate alan, bu yolla kayıt dışı ekonomik faaliyetler ile mücadele açısından da son derece ileri bir adım. Bu kapsamda finansal kuruluşlar müşterilerin, makul amacı bulunmayan ve müşteri profili ile uyumsuz işlemlerini izlemesi zorunlu tutuluyor.

İşlem Limitlerine Göre Sınıflandırılmış Beyan Yükümlülüğü ve Elektronik Transfer ve Havalelerde Mahiyet Seçenekleri

Finansal kuruluşlar, işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı, 200.000 TL ile 2.000.000 TL (bu tutarlar dahil) arasındaki nakit işlemlerde işlemin mahiyetinin beyanı için müşteriye en sık kullanılan işlem türlerini seçenek olarak sunar. Tebliğ Taslağı’nda, elektronik transferler ve havalelerde asgari olarak “avukatlık ödemesi”, “hediye”, “vergi ödemesi” gibi birtakım başlıkların yer alması zorunluluğu öngörülmüş, müşteri tarafından “diğer” veya “bireysel ödeme” seçeneklerinin seçilmesi durumunda müşteriden işlem açıklaması temin edilmesi zorunlu tutulmuştur. İşlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 2.000.001 TL ile 20.000.000 TL (bu tutarlar dahil) arası nakit işlemlerde işlemin mahiyetinin beyanı için Nakit İşlem Beyan Formu doldurulmalıdır. 20.000.000 TL’yi aşan işlemlerde ise Nakit İşlem Beyan Formunun, detaylı bir açıklama içerecek şekilde ve ilgili dayanakları eklenmek suretiyle doldurulması gerekmektedir.

Tebliğ Taslağı, “sıkılaştırıcı tedbirler” kavramını da kullanarak finansal kuruluşlar nezdinde en sık yapılan finansal işlemleri uluslararası standartlara uygun bir kontrol çerçevesi içine yerleştirmiş olmaktadır. Bu Tebliğ Taslağı, Türkiye’nin FATF taahhütlerini iç mevzuatının somut bir parçası haline getirmesi açısından çok ileri bir adım.

Beyan Zorunluluğunun Uygulanmadığı Durumlar

Bir müşterinin aynı finansal kuruluş içerisindeki hesapları arasında gerçekleştirilen işlemler; müşterinin kamu kurum ve kuruluşu olduğu işlemler; bankaların kendi aralarında gerçekleştirdikleri ve müşterinin banka olduğu işlemler; muhabir bankacılık kapsamında gerçekleştirilen işlemler; ATM’lerden yapılan ve işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik’in 5/c maddesindeki tutarı aşmayan elektronik transferler ve havale işlemleri; ve ATM’lerden yapılan ve işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 200.000 TL’yi tutarı aşmayan nakit işlemler bu Tebliğ Taslağı kapsamının dışında tutulmuştur.

MASAK kısa bir süre öncesinde, güncellediği Ulusal Risk Değerlendirmesi çalışmasında, “vergi kaçakçılığı ve kayıt dışı ekonomik faaliyetler” ile ilgili şüpheli işlemleri “orta risk” kategorisinde tasnif etmişti. Bu değerlendirmede, Vergi Usul Kanunu’nun 359’uncu maddesine atıfla, vergi yükümlülüklerinin belge ve kayıt düzenindeki usulsüzlükleri ve bundan kaynaklı suç geliri niteliğindeki kazançları tarif etmişti. Elbette bu durumun tespiti, ilgili incelemeleri yapabilecek yetki ve yetkinlikteki vergi denetim otoritesinin uzmanlığıdır. Ancak, bu gibi durumlarda tespiti kolaylaştıran, denetim bulgularının teyit edileceği yer finansal kuruluşlar nezdindeki işlemlerdir. Bu işlemler de işte bu Tebliğ Taslağı’nda ifade edilen belirli işlem limitleri, asgari beyanat kategorileri ve beyan formu ile standartları belirlenen işlemler olmaktadır. 

Bu taslak, nakit işlemler ve elektronik para transferleri gibi kritik işlem kategorilerinde; işlemi yapan gerçek veya tüzel kişinin işlem mahiyetini beyan etmesini zorunlu hale getirerek hem suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi hem de kayıt dışı ekonomiyle mücadele açısından önemli bir kontrol mekanizması kuruyor.