Yapay Zeka ile ilgili 2024 yılında yaşanan hukuksal gelişmeler

Yapay zekanın yasallaşması ve düzenlenmesi konusunda 2024 yılında hem dünyada hem de ülkemizde önemli gelişmeler yaşanmıştır.

Avrupa Komisyonu tarafından yapay zeka sistemlerinin piyasaya arzı, hizmete sunulması ve bazı uygulamaların yasaklanmasına dair kuralları belirleyen “Yapay Zeka Hakkında Uyumlaştırılmış Kurallar Getiren ve Bazı Birlik Yasama Tasarruflarını Değiştiren (AB) 2024/1689 sayılı Tüzük”, 1 Ağustos 2024 tarihinde yürürlüğe girmiş ve böylece dünyanın ilk kapsamlı düzenlemesi olan Yapay Zeka Yasası (AI Act) ile Avrupa Birliği sınırları içinde geliştirilen veya kullanılan yapay zeka sistemlerini kapsayan ayrıntılı bir düzenleme getirilmiştir. Yasada, yapay zeka sistemleri için risk seviyelerine göre risk sınıflandırması yapılarak insan haklarını ihlal eden sistemler yasaklanmış, sağlık, eğitim, altyapı gibi kritik alanlarda kullanılan yapay zeka sıkı denetime tabi olacağı belirtilmiş ve sohbet botları gibi sistemlerin ise şeffaflık kurallarına uygun olması gerektiği vurgulanmıştır. Yasa, özellikle yüksek riskli yapay zeka uygulamaları için sıkı denetimler getirmektedir. Çeşitli ihlal durumları yasada düzenlenmiş olup buna göre ihlal durumunda yıllık küresel cironun %7’sine kadar para cezaları uygulanabileceği, denetimlerin ise ulusal otoriteler ve Avrupa veri koruma kurumları tarafından yapılacağı belirtilmiştir.

Türkiye’de ise yapay zeka ile ilgili doğrudan düzenleme sağlayan spesifik bir yasa henüz bulunmamakla birlikte 2024 yılının Haziran ayında gündeme gelen ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulan Yapay Zeka Kanunu tasarısı ile yapay zeka teknolojilerinin güvenli, etik ve adil bir şekilde kullanılmasının sağlanması, kişisel verilerin korunmasının temin edilmesi, gizlilik haklarının ihlal edilmesinin önlemesi ile yapay zeka sistemlerinin geliştirilmesi ve kullanımına yönelik düzenleyici bir çerçevenin oluşturulması amaçlanmaktadır. Özetle, yapay zekanın tanımı, yapay zeka sağlayıcısı, kullanıcısı, ithalatçısı, distribütörü, operatörünün tanımı, yapay zeka kullanımında temel ilkeler, yapay zeka sağlayıcıları, kullanıcıları ve diğer aktörler için sorumluluk mekanizmaları, yapay zeka operatörleri için uygulanabilecek idari para cezaları yasa ile düzenlenecektir. Ancak henüz kanun tasarısı yasalaşmamış olup halen komisyondadır.

Öte yandan Türkiye’de yapay zeka destekli reklamların, özellikle yanıltıcı bilgi içermesi ve tüketiciyi aldatma potansiyeli taşıması durumunda Ticaret Bakanlığı bünyesinde bulunan Reklam Kurulu tarafından 2023 yılından itibaren cezalandırılmakta olduğu ve yeterli şeffaflık ve kesinlik sağlamadığının tespit edilmesi halinde söz konusu reklam ve ticari uygulamalar hakkında durdurma cezasının yanında idari para cezası yaptırımlarının uygulandığı bilinmektedir.  Bu sebeple yapay zeka ile oluşturulan reklam ve tanıtımların mutlaka Türkiye’de yürürlükte bulunan reklam mevzuatı hükümleri uyarınca değerlendirilmesi önemlidir. Bununla beraber 2024 yılı itibariyle Kişisel Verileri Koruma Kurumu da yapay zeka sistemlerinin kişisel veri işleme ve saklama süreçlerindeki etkilerini yakından incelemekte ve bu alanda çeşitli düzenlemeler önermektedir.

Sonuç olarak, yapay zeka hukuku alanında hem Türkiye’de hem de uluslararası alanda yenilikler hız kazanmıştır. 2025 yılında Türkiye’nin, yapay zeka konusunda yasa çıkarması ve daha önce 2021/18 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile uygulamaya konmuş bulunan yapay zekaya ilişkin uzun vadeli yol haritasını belirleyen ancak yaşanan gelişmeler ve ülke ihtiyaçları göz önünde bulundurularak, 12. Kalkınma Planı doğrultusunda Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2024-2025 Eylem Planı olarak güncellenmiş bulunan eylem planında belirtilen hedefleri tamamlaması beklenmektedir.